سازشناسی

ساز وسیله ای برای بیان و اجرای موسیقی است.

 

 

 

 

 

 

دسته بندی آنها در گروه های مختلف ما را در شناخت هر ساز بسیار یاری می کند و به راحتی میتوانیم با ویژگی های هرساز آشنا شویم.پس از مطالعه بخش سازشناسی و اطلاع از دسته بندی آنها،می توانید با آموزشگاه موسیقی نوانس تماس حاصل بفرمایید و به صورت رایگان با اساتید این مجموعه مشاوره داشته باشید تا با اطمینان و خیالی آسوده،بتوانید ساز مناسب خود را انتخاب نمایید.

سازهای زهی

 

 

 

 

سازهایی که تولید صوت در آنها توسط سیم (زه) صورت می گیرد.

گروهی که سیم به وسیله ی زخمه زدن با انگشت یا مضراب، تولید صوت می کند. مانند تار،گیتار و …

دسته ای که سیم به وسیله ی کشیدن آرشه، صوتی حاصل می کند. مانند ویولن، کمانچه و …

گروهی که با کوبیدن به وسیله ی چکش مانندی بر روی سیم، صوتی از آن حاصل می شود. مانند سنتور (سازهای زهی کوبشی)

دسته ای که کوبیدن چکش روی سیم به وسیله ای مکانیکی انجام می گیرد مانند پیانو( سازهای زهی شستی دار)

 

سازهای بادی

 

 

 

 

دسته ای از سازها که از جنس چوب ساخته شده اند مانند فلوت، کلارینت و … (سازهای بادی چوبی)

دسته ای از سازها که از جنس مس،برنج یا نقره ساخته شده اند مانند ترومپت،ترومبون و … (سازهای بادی برنجی)

گروهی از سازها که دارای شستی هستند و حصول صوت یا دمش هوا به وسیله ای مکانیکی یا الکتریکی انجام می شود. مانند ارگ،آکاردئون و… ( سازهای شستی بادی)

 

سازهای کوبه ای

 

 

سازهایی که روی آنها پوست کشیده شده و با دست یا چوب بر آن می کوبند مانند دف،دایره،نقاره و … را،پوست صدا گویند.

در مطالب زیر با انواع دیگری از ساز کوبه ای آشنا می شوید:

گروهی که بر هر دو سطح بالایی و پایینی ساز پوست کشیده شده و بدنه ی ساز را به شکل استوانه ساخته اند و با دست یا چوب به یک یا هر دو طرف می کوبند. مانند دهل، طبل، دمام و …

گروهی که ساز در اساس از دو تکه چوب یا فلز ساخته شده و هر دو به هم کوبیده می شوند مانند سنج، قاشقک و …

گروهی که به وسیله ی کوبیدن چکش بر روی تیغه های فلزی  یا به صدا درآوردن زنگوله ها اصواتی زنگوار تولید می کنند.

هنگ درام یا هندپن،که این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته و محبوب است نیز از کوبه ای هاست؛ به طوریکه با ضربات انگشتان و دست بر نواحی مشخصی از سطح فلزی ساز،صدای نتها تولید می شود.

 

سازهای ایرانی

سازهای ایرانی به دو بخش پارسی و سازهای محلی تقسیم می شوند که در این مطلب با محبوترین ها آشنا می شویم.

تار

 

از دسته ی سازهای زهی_مضرابی

کاسه ی ساز به دو قسمت بزرگ و کوچک تقسیم شده که قسمت کوچکتر را نقاره می گویند.

روی کاسه و نقاره ی تار پوست کشیده شده و خرک تار بر روی پوست کاسه تکیه کرده است.

قسمت نقاره در انتهای بالایی به دسته متصل شده است.

دسته ی تار حدود چهل و پنج تا پنجاه سانتی متر است و بر کناره های سطح جلویی آن دو روکش استخوانی چسبانده اند و دور دسته ، پرده ها بسته شده اند.

تعداد پرده ها امروزه ۲۸ عدد است‌.

جعبه ی گوشی در انتهای بالایی دسته قرار گرفته و از هر طرف سه گوشی بر سطوح جانبی جعبه کار گذاشته شده است.

تار شش سیم دارد که از انتهای تحتانی کاسه شروع شده، از روی خرک عبور می کند و در تمام طول دسته کشیده شده تا بالاخره به جعبه ی گوشی ها داخل و درآنجا به دور گوشی ها پیچیده می شوند.

تار با مضرابی کوچک از جنس برنج به طول تقریبی سه سانتی متر نواخته می شود. قسمتی از طول مضراب برای راحت قرار گرفتن در دست نوازنده با موم پوشیده می شود.

 

سه تار

 

شکل ظاهری آن مانند تار است  با این تفاوت که شکم آن یک قسمت گلابی شکل دارد و کوچک تر است. سطح رویی کاسه ی سه تار نیز چوبی ست. سه تار امروزی چهار سیم دارد.

خرک سه تار کوتاه تر از خرک تار بوده و دسته ی آن نیز نازک تر است.سه تار فاقد جعبه ی گوشی ست و گوشی های آن دو عدد در سطح جلویی انتهای دسته(سر ساز) و دو تای دیگر در سطح جانبی چپ(در هنگام نواختن در سطح بالایی) کار گذاشته شده اند.

تعداد پرده ها مانند تار ۲۸ عدد است.

سه تار با ناخن انگشت اشاره دست راست نواخته می شود. به عبارت دیگر”مضراب” سه تار ناخن نوازنده است.

 

عود

ساز عود یا بربط(بربت) که شکل ظاهری آن بسیار بزرگ و گلابی شکل و دسته ی آن بسیار کوتاه است.به طوری که قسمت اعظم طول سیم ها در امتداد شکم قرار گرفته است.

سطح رویی شکم از جنس چوب است که بر آن پنجره هایی مشبک ایجاد شده.

عود فاقد پرده بندی ست. خرک ساز، کوتاه و تا اندازه ای کشیده است. عود دارای ده سیم یا پنج سیم جفتی ست.سیم های جفت همصدا کوک می شوند و هر سیم یک گوشی مخصوص به خود دارد.

عود بم ترین ساز خانواده زهی است.

 

سنتور

 

 

سنتور،سازی است ایرانی و یکی از سازهای موسیقی سنتی ایران،که با توجه به قدمت آثار کشف شده و بررسی ها،این ساز ایرانی به دیگر کشورهای منطقه راه یافته و به اسامی مختلفی نیز نامیده می شود.

محدوده صوتی این ساز بیش از چهار اکتاو است و از دیگر ویژگی های آن قابلیت تکنوازی و همنوازی است.

رایج‌ترین نوع ساز سنتور ۹ خرکی، و دارای ۷۲ سیم است که به وسیله ی  دو مضراب(دو چوب نازک) نواخته می شود.

 

کمانچه

 

 

  کاسه ای توخالی و کروی شکل از جنس چوب توت دارد و در دهانه کوچک آن پوستی کشیده شده،در پایین کاسه پایه ای تعبیه شده که برای حفظ تعادل روی پای نوازنده و یا روی زمین قرار میگیرد.

(نوعی کمانچه با کاسه ای پشت باز نیز وجود دارد بنام کمانچه لری که به آن تال میگویند)

این ساز دارای دسته ای مخروطی شکل است و نکته ای که در رابطه با کمانچه وجود دارد،این ساز بدون پرده بندی است و همانند ویولن،نوازنده با انگشت گذاری و تغییر در طول سیمها،نت را مینوازد؛دارای چهار گوشی برای کوک و چهار سیم است.

ساز کمانچه از جهت نواختن و ساختن،در لیست میراث ناملموس ایران،سال 2019،در یونسکو به ثبت رسیده.

 

سازهای جهانی

سازهای جهانی مجموعه سازهایی است که در تمام کشورها شناخته شده،و قابل یادگیری است؛ این سازها را در مدارس یا رشته های دانشگاهی میتوان بصورت آکادمیک آموخت.

 

پیانو

 

پیانو سازی جهانی است که به ساز مادر نیز شهرت دارد.این ساز خوش صدا از دسته سازهای شصتی دار و زهی ضربه ای به شمار میرود.پیانو در سازها(بجز ارگ کلیسا) دارای بیشترین محدوده صوتی است و به همین دلیل مادر سازها نام گرفته است.

حدود سال 1700 میلادی ورژن ابتدایی این ساز توسط بارتولومئو کریستافوری در ایتالیا اختراع شد.

دارای کلاویه های سفید و سیاه است(کلاویه های سیاه دیز/بمل ها هستند) که نوازنده با انگشت گذاری بر آنها و استفاده از پدال های پیانو،می نوازد.

این ساز بطور کلی به دو دسته آکوستیک و دیجیتال تقسیم می شود.

در پیانو آکوستیک که کمی بالاتر قابل مشاهده است،تولید صدا به این صورت است که با فشردن کلاویه،طبق روند مکانیکی طراحی شده،چکش به سیمهای داخل ساز خورده و صدا ایجاد میشود(زیر و بمی صداها به طول و قطر سیمها بستگی دارد)

پیانو آکوستیک از نظر طراحی داخلی برای تولید صدا،دارای ظاهر و عملکردی چون ساز سنتور است.

اما در پیانو دیجیتال روند مکانیکی بالا وجود نداشته و صدا بصورت الکتریکی ایجاد میشود،در واقع توسط کدنویسی صداها از قبل ذخیره شده و با فشردن کلاویه اجرا میشوند.

به همین دلیل پیانو آکوستیک نیاز به بررسی کوک داشته ولی پیانو دیجیتال نیاز به کوک شدن ندارد.

 

گیتار

 

ساز گیتار از دسته سازهای زه صدا(کوردوفون) است که هم با انگشت و هم با پیک نواخته میشود.

این ساز محبوب دارای انواع مختلفی است که نسبت به کارایی یا علاقه میتوانیم آنهارا انتخاب کنیم.گیتار بطور کلی به دوبخش گیتار آکوستیک و گیتار الکتریک تقسیم می شود:

گیتار آکوستیک

صدا از ارتعاش سیمها داخل حفره صدا(بدنه چوبی توخالی) تولید و شنیده می شوند،صدای گیتار آکوستیک دارای زنگ خاصی است که بوسیله ی سیمهای فلزی آن و جنس بدنه این ساز تولید میشود.

گیتار الکتریک

به دلیل جنس بدنه و ساختار متفاوت آن،تولید و شنیدن صدا بوسیله افکت و امپلی فایر صورت می گیرد که با برق کار میکنند.صدا از طریق پیکاپ روی ساز به افکت منتقل شده،و پس از تغیرات و تنظیمات مورد نظر،از امپلی فایر قابل شنیدن است.

(توجه داشته باشید که هر نوع از گیتار مخصوص سبک یا سبکهای مشخصی با توجه به خصوصیات ساز می باشد)

گیتار آکوستیک خود به دو دسته تقسیم می شود:

آکوستیک سیم نایلون

این نوع گیتار به گیتار کلاسیک هم معروف است که از خصوصیات آن داشتن سه سیم نایلونی است.نوعی دیگر از این گیتار با ساختار کمی متفاوت وجود دارد که به آند گیتار فلامنکو می گویند؛دارای صدایی کمی متفاوت و زنگ دار تر است که در سبک خود مورد استفاده قرار میگیرد.

آکوستیک سیم فلزی

گیتاری است که تمامی سیمهای آن فلزی بوده و به گیتار آکوستیک شناخته می شود.

 

 

گیتار الکتریک نیز دارای انواع مختلفی چون گیتار الکتروآکوستیک،گیتار باس،گیتار هالو بادی،سالید بادی و…است که نسبت به سطح خود،سبکی که به آن علاقمند هستید و… میتوانید انتخاب کنید.

 

ویولن

 

ساز ویولن از دسته سازهای زهی-آرشه ای و عضو کوچکترین آنهاست.اصالتا به ایتالیا تعلق دارد،اولین نوع آن توسط گاسپارو برتولتی ساخته شد.تاریخچه ویولن به قرن نوزده میلادی برمیگردد.

ساز ویولن به این صورت نواخته می شود که،ساز بر شانه چپ نوازنده قرار گرفته و صدای آن توسط حرکت آرشه در دست راست بر روی سیمها ایجاد میشود.

از خصوصیات ویولن این است که نیاز به آموزش و تربیت شنوایی دارد چون سازی است بدون پرده بندی،این ساز سازی بین المللی است و هم بصورت ارکسترال،هم تک نوازی و هم در گروهنوازی های کوچک کاربرد دارد.

لازم به ذکر است که خانواده این ساز شامل ویولا،ویولن سل و کنترباس می باشد.